Python l&agrave; một ng&ocirc;n ngữ lập tr&igrave;nh hỗ trợ c&aacute;c c&aacute;ch tiếp cận lập tr&igrave;nh kh&aacute;c nhau. Một trong những c&aacute;ch tiếp cận phổ biến để giải quyết vấn đề lập tr&igrave;nh l&agrave; tạo c&aacute;c đối tượng. Đ&acirc;y được gọi l&agrave; Lập tr&igrave;nh hướng đối tượng (OOP).
Một đối tượng bao gồm hai đặc điểm:
<ol style="text-align: justify;">
<li>Thuộc t&iacute;nh: tức l&agrave; c&aacute;c t&iacute;nh chất của đối tượng như tuổi, m&agrave;u sắc, giới t&iacute;nh,...</li>
<li>H&agrave;nh vi: tức l&agrave; c&aacute;c h&agrave;nh vi hay c&aacute;c t&aacute;c động của đối tượng đến m&ocirc;i trường hoặc ch&iacute;nh đối tượng đ&oacute;. Chẳng hạn như: học, l&agrave;m, vẽ, th&ecirc;m, sửa, x&oacute;a,...</li>
</ol>
V&iacute; dụ: Một con vẹt l&agrave; một đối tượng, v&igrave; n&oacute; c&oacute; c&aacute;c đặc t&iacute;nh sau:
<ol style="text-align: justify;">
<li>Tuổi, m&agrave;u sắc l&agrave; thuộc t&iacute;nh.</li>
<li>N&oacute;i l&agrave; h&agrave;nh vi.</li>
</ol>
Kh&aacute;i niệm OOP trong Python tập trung v&agrave;o việc tạo c&aacute;c đoạn m&atilde; c&oacute; thể sử dụng lại. Kh&aacute;i niệm n&agrave;y c&ograve;n được gọi l&agrave; DRY (Kh&ocirc;ng lặp lại). Trong Python, kh&aacute;i niệm OOP tu&acirc;n theo một số nguy&ecirc;n tắc cơ bản như sau.
<h2 style="text-align: justify;">Kh&aacute;i niệm về Lớp v&agrave; đối tượng trong Python</h2>
Một lớp l&agrave; một bản thiết kế cho đối tượng. Ch&uacute;ng ta c&oacute; thể coi một lớp như một bản ph&aacute;c thảo của một ng&ocirc;i nh&agrave; với c&aacute;c chi tiết. N&oacute; chứa tất cả c&aacute;c chi tiết về t&ecirc;n, m&agrave;u sắc, k&iacute;ch thước,.. Dựa tr&ecirc;n những m&ocirc; tả n&agrave;y, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể x&acirc;y dựng c&aacute;c ng&ocirc;i nh&agrave;. Ở đ&acirc;y, một ng&ocirc;i nh&agrave; l&agrave; một đối tượng.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien:
 pass</code></pre>
Ở đ&acirc;y, ch&uacute;ng ta sẽ sử dụng từ kh&oacute;a class để định nghĩa một lớp sinh_vien trống chưa c&oacute; bất cứ thuộc t&iacute;nh v&agrave; h&agrave;nh vi n&agrave;o (sử dụng từ kh&oacute;a pass). Từ lớp n&agrave;y, ch&uacute;ng ta sẽ x&acirc;y dựng c&aacute;c đối tượng. Một c&aacute; thể l&agrave; một đối tượng cụ thể được tạo ra từ một lớp cụ thể.
<h3 style="text-align: justify;">Đối tượng l&agrave; g&igrave;?</h3>
Một đối tượng l&agrave; một thể hiện của một lớp. Khi lớp được định nghĩa, chỉ c&oacute; m&ocirc; tả cho đối tượng được định nghĩa. Do đ&oacute;, kh&ocirc;ng c&oacute; bộ nhớ n&agrave;o được cấp ph&aacute;t. Khi đ&oacute;, nếu ch&uacute;ng ta muốn sử dụng lớp đ&oacute;, ch&uacute;ng ta cần khai b&aacute;o để cấp ph&aacute;t bộ nhớ nhằm sử dụng n&oacute;.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>a = sinh_vien()</code></pre>
Việc cấp ph&aacute;t n&agrave;y tương đương với việc ch&uacute;ng ta đ&atilde; tạo ra một đối tượng. Ở đ&acirc;y, ở đ&acirc;y ch&uacute;ng ta đ&atilde; khai b&aacute;o một đối tượng a l&agrave; một thể hiện của lớp sinh_vien trong chương tr&igrave;nh bằng c&aacute;ch khai b&aacute;o v&agrave; g&aacute;n n&oacute; với h&agrave;m tạo lớp l&agrave; sinh_vien(). Ch&uacute;ng ta sẽ t&igrave;m hiểu h&agrave;m n&agrave;y ở phần ngay ph&iacute;a dưới đ&acirc;y. Ở đ&acirc;y, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể tạm hiểu giống như phần trước khi ch&uacute;ng ta tạo ra một đối tượng dữ liệu kiểu list, tuple,...ch&uacute;ng ta cũng d&ugrave;ng c&aacute;c h&agrave;m tạo tương ứng với c&aacute;c kiểu dữ liệu n&agrave;y. N&oacute; cho ph&eacute;p ch&uacute;ng ta tạo ra một đối tượng hay một thể hiện của lớp trong chương tr&igrave;nh, được cấp ph&aacute;t bộ nhớ v&agrave; sẵn s&agrave;ng thực hiện c&aacute;c h&agrave;nh vi tương ứng được thiết kế khi n&oacute; được gọi.
B&acirc;y giờ, ch&uacute;ng ta sẽ đưa ra c&aacute;ch x&acirc;y dựng lớp v&agrave; c&aacute;c đối tượng của lớp sinh_vien.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien:
 truong_hoc = "Trường Luật"
 def __init__(self, ID_sv, ten_sv):
 self.ID_sv = ID_sv
 self.ten_sv = ten_sv

a = sinh_vien(10, "Nam")
b = sinh_vien(30, "Trung")

print("T&ecirc;n l&agrave;:{}, ID l&agrave;: {}".format(a.ten_sv, a.ID_sv))
print("T&ecirc;n l&agrave;:{}, ID l&agrave;: {}".format(b.ten_sv, b.ID_sv))
print("Trường: {}".format(a.__class__.truong_hoc))</code></pre>
Kết quả:
<pre class="line-numbers language-markup" tabindex="0"><code>T&ecirc;n l&agrave;:Nam, ID l&agrave;: 10
T&ecirc;n l&agrave;:Trung, ID l&agrave;: 30
Trường: Trường Luật</code></pre>
Trong chương tr&igrave;nh tr&ecirc;n, ch&uacute;ng ta đ&atilde; tạo một lớp với t&ecirc;n sinh_vien. Sau đ&oacute;, ch&uacute;ng ta x&aacute;c định c&aacute;c thuộc t&iacute;nh. C&aacute;c thuộc t&iacute;nh l&agrave; một đặc t&iacute;nh của một đối tượng. C&aacute;c thuộc t&iacute;nh n&agrave;y được định nghĩa b&ecirc;n trong phương thức __init__ của lớp. Đ&acirc;y l&agrave; phương thức khởi tạo được thực thi đầu ti&ecirc;n ngay sau khi đối tượng được tạo.
Sau đ&oacute;, ch&uacute;ng ta tạo c&aacute;c thể hiện của lớp sinh_vien. Ở đ&acirc;y, a v&agrave; b l&agrave; c&aacute;c tham chiếu (gi&aacute; trị) cho c&aacute;c đối tượng mới của ch&uacute;ng ta.
Ch&uacute;ng ta c&oacute; thể truy cập thuộc t&iacute;nh của lớp bằng c&aacute;ch sử dụng __class __.truong_hoc. C&aacute;c thuộc t&iacute;nh của lớp l&agrave; giống nhau cho tất cả c&aacute;c đối tượng của một lớp. Tương tự, ch&uacute;ng ta truy cập c&aacute;c thuộc t&iacute;nh của từng đối tượng bằng c&aacute;ch sử dụng.
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>T&ecirc;n_đối_tượng.t&ecirc;n_thuộc_t&iacute;nh</code></pre>
Tuy nhi&ecirc;n, gi&aacute; trị của c&aacute;c thuộc t&iacute;nh của c&aacute;c đối tượng l&agrave; kh&aacute;c nhau.
<h2 style="text-align: justify;">3. Phương thức</h2>
C&aacute;c phương thức l&agrave; c&aacute;c h&agrave;m được định nghĩa b&ecirc;n trong phần th&acirc;n của một lớp. Ch&uacute;ng được sử dụng để x&aacute;c định c&aacute;c h&agrave;nh vi của một đối tượng.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien:
 truong_hoc = "Trường Luật"
 def __init__(self, ID_sv, ten_sv):
 self.ID_sv = ID_sv
 self.ten_sv = ten_sv
 def study(self, mon_hoc):
 print("Sinh vi&ecirc;n {} học m&ocirc;n {}".format(self.ten_sv, mon_hoc))

a = sinh_vien(10, "Nam")
b = sinh_vien(30, "Trung")
a.study("Triết học")
b.study("Luật kinh tế")</code></pre>
Kết quả:
<pre class="line-numbers language-markup" tabindex="0"><code>Sinh vi&ecirc;n Nam học m&ocirc;n Triết học
Sinh vi&ecirc;n Trung học m&ocirc;n Luật kinh tế</code></pre>
Trong chương tr&igrave;nh tr&ecirc;n, ch&uacute;ng ta định nghĩa phương thức l&agrave; study().
<h2 style="text-align: justify;">4. Kế thừa</h2>
Kế thừa l&agrave; một c&aacute;ch tạo một lớp mới để sử dụng c&aacute;c thuộc t&iacute;nh của một lớp hiện c&oacute; m&agrave; kh&ocirc;ng cần sửa đổi n&oacute;. Lớp mới được h&igrave;nh th&agrave;nh l&agrave; một lớp dẫn xuất (hoặc lớp con). Tương tự, lớp hiện c&oacute; l&agrave; một lớp cơ sở (hoặc c&ograve;n gọi l&agrave; lớp cha).
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien:
 def __init__(self):
 print("Sinh vi&ecirc;n")

class sinh_vien_Y(sinh_vien):
 def __init__(self):
 super().__init__()
 print("Sinh vi&ecirc;n trường Y")

sv = sinh_vien_Y()</code></pre>
Kết quả:
<pre class="line-numbers language-markup" tabindex="0"><code>Sinh vi&ecirc;n
Sinh vi&ecirc;n trường Y</code></pre>
Trong chương tr&igrave;nh tr&ecirc;n, ch&uacute;ng ta đ&atilde; tạo hai lớp, bao gồm lớp sinh_vien(lớp cha) v&agrave; sinh_vien_Y(lớp con). Lớp con kế thừa c&aacute;c h&agrave;m của lớp cha. Ngo&agrave;i ra, ch&uacute;ng ta sử dụng h&agrave;m super() b&ecirc;n trong phương thức __init __ (). Điều n&agrave;y cho ph&eacute;p ch&uacute;ng ta thực thi phương thức __init __ () của lớp cha b&ecirc;n trong lớp con.
<h2 style="text-align: justify;">5. Đ&oacute;ng g&oacute;i</h2>
Bằng c&aacute;ch lập tr&igrave;nh hướng đối tượng trong Python, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể hạn chế quyền truy cập v&agrave;o c&aacute;c phương thức v&agrave; biến. Điều n&agrave;y ngăn dữ liệu khỏi bị sửa đổi trực tiếp được gọi l&agrave; đ&oacute;ng g&oacute;i. Trong Python, ch&uacute;ng ta biểu thị c&aacute;c thuộc t&iacute;nh private bằng c&aacute;ch sử dụng dấu gạch dưới l&agrave;m tiền tố, tức l&agrave; dấu gạch dưới đơn hoặc dấu gạch dưới k&eacute;p.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien:
 def __init__(self):
 self.__ID = 10

 def in_thong_tin(self):
 print("ID l&agrave;: {}".format(self.__ID))

 def setID(self, ID):
 self.__ID = ID

sv = sinh_vien()
sv.in_thong_tin()
sv.__ID = 30
sv.in_thong_tin()
sv.setID(100)
sv.in_thong_tin()</code></pre>
Kết quả:
<pre class="line-numbers language-markup" tabindex="0"><code>ID l&agrave;: 10
ID l&agrave;: 10
ID l&agrave;: 100</code></pre>
Trong chương tr&igrave;nh tr&ecirc;n, ch&uacute;ng ta đ&atilde; định nghĩa một lớp sinh_vien. Ch&uacute;ng ta đ&atilde; sử dụng phương thức __init __ () để lưu trữ gi&aacute; trị ID. Ch&uacute;ng ta đ&atilde; cố gắng sửa đổi gi&aacute; trị của biến ID. Tuy nhi&ecirc;n, ch&uacute;ng ta kh&ocirc;ng thể thay đổi n&oacute; v&igrave; Python coi __ID l&agrave; thuộc t&iacute;nh ri&ecirc;ng tư. Để thay đổi gi&aacute; trị, ch&uacute;ng ta phải sử dụng một h&agrave;m setter, tức l&agrave; setID() thay đổi gi&aacute; trị của __ID.
<h2 style="text-align: justify;">6. T&iacute;nh đa h&igrave;nh</h2>
Đa h&igrave;nh l&agrave; một t&iacute;nh năng trong OOP, n&oacute; sử dụng một giao diện chung cho nhiều kiểu dữ liệu kh&aacute;c nhau.
Giả sử, ch&uacute;ng ta cần t&ocirc; m&agrave;u cho một h&igrave;nh dạng, c&oacute; nhiều lựa chọn h&igrave;nh dạng (h&igrave;nh chữ nhật, h&igrave;nh vu&ocirc;ng, h&igrave;nh tr&ograve;n). Tuy nhi&ecirc;n, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể sử dụng c&ugrave;ng một phương thức để t&ocirc; m&agrave;u bất kỳ h&igrave;nh dạng n&agrave;o. Kh&aacute;i niệm n&agrave;y được gọi l&agrave; đa h&igrave;nh.
V&iacute; dụ:
<pre class="line-numbers language-python" tabindex="0"><code>class sinh_vien_Y:
 def in_thong_tin(self):
 print("Sinh vi&ecirc;n trường Y")

class sinh_vien_Luat:
 def in_thong_tin(self):
 print("Sinh vi&ecirc;n trường Luật")

def vi_du(sv):
 sv.in_thong_tin()

sv1 = sinh_vien_Luat()
sv2 = sinh_vien_Y()
vi_du(sv1)
vi_du(sv2)</code></pre>
Kết quả:
<pre class="line-numbers language-markup" tabindex="0"><code>Sinh vi&ecirc;n trường Luật
Sinh vi&ecirc;n trường Y</code></pre>
Trong chương tr&igrave;nh tr&ecirc;n, ch&uacute;ng ta đ&atilde; định nghĩa hai lớp sinh_vien_Y v&agrave; sinh_vien_Luat. Mỗi lớp c&oacute; một phương thức in_thong_tin() chung. Tuy nhi&ecirc;n, chức năng của ch&uacute;ng l&agrave; kh&aacute;c nhau.
Để sử dụng t&iacute;nh đa h&igrave;nh, ch&uacute;ng ta đ&atilde; tạo một giao diện chung, l&agrave; h&agrave;m vi_du() nhận bất kỳ đối tượng n&agrave;o v&agrave; gọi phương thức in_thong_tin() của đối tượng. Do đ&oacute;, khi ch&uacute;ng ta truyền c&aacute;c đối tượng sv1 v&agrave; sv2 trong h&agrave;m n&agrave;y, c&aacute;c phương thức của từng đối tượng thuộc c&aacute;c lớp kh&aacute;c nhau sẽ được thực hiện tương ứng.
<h2 style="text-align: justify;">7. C&aacute;c điểm ch&iacute;nh cần nhớ</h2>
<ul style="text-align: justify;">
<li style="text-align: justify;">Lập tr&igrave;nh hướng đối tượng gi&uacute;p cho chương tr&igrave;nh dễ hiểu hơn cũng như hiệu quả hơn.</li>
<li style="text-align: justify;">V&igrave; lớp c&oacute; thể chia sẻ được, do đ&oacute;, c&aacute;c đoạn m&atilde; c&oacute; thể được sử dụng lại.</li>
<li style="text-align: justify;">Dữ liệu an to&agrave;n v&agrave; bảo mật với dữ liệu trừu tượng.</li>
<li style="text-align: justify;">T&iacute;nh đa h&igrave;nh cho ph&eacute;p c&ugrave;ng sử dụng một giao diện cho c&aacute;c đối tượng với kiểu dữ liệu kh&aacute;c nhau.</li>
</ul>

Admin

Các khái niệm về lập trình hướng đối tượng trong Python

Cùng tác giả

Admin

Có liên quan