Đ&atilde; bao giờ bạn tự hỏi tại sao th&aacute;ng hai lại l&agrave; th&aacute;ng ngắn nhất? Th&ocirc;ng thường n&oacute; c&oacute; c&oacute; 28 hoặc tối đa l&agrave; 29 ng&agrave;y m&agrave; c&aacute;c th&aacute;ng kh&aacute;c lại l&agrave; 30 hoặc 31 ng&agrave;y? Hay tại sao ch&uacute;ng ta lại cần phải c&oacute; những năm nhuận? Đ&oacute; l&agrave; kết quả của một qu&aacute; tr&igrave;nh nghi&ecirc;n cứu diễn ra h&agrave;ng ng&agrave;n năm từ những ng&agrave;y th&aacute;ng đầu ti&ecirc;n của b&igrave;nh minh lo&agrave;i người cho đến khi c&aacute;c nh&agrave; to&aacute;n học cổ đại tạo ra một hệ thống để tổ chức ng&agrave;y, th&aacute;ng v&agrave; v&agrave; năm tr&ocirc;i qua gọi l&agrave; lịch.
<img style="width: 100%;" src="../../../public_files/0fea9b9c-42ce-46b8-96be-07db6c07235a" alt="mot-nam-co-thuc-su-co-365-ngay-tai-sao-lai-co-nam-nhuan-va-thang-hai-lai-co-it-ngay-nhat-trong-nam-1" />
<h2>B&igrave;nh minh của thời gian</h2>
Nếu bạn sống c&aacute;ch đ&acirc;y h&agrave;ng ng&agrave;n năm, th&igrave; chắc hẳn bạn sẽ cảm thấy rất kh&oacute; chịu bởi, bạn sẽ kh&ocirc;ng c&oacute; đồng hồ, cũng chẳng c&oacute; m&aacute;y t&iacute;nh để biết ng&agrave;y h&ocirc;m nay l&agrave; ng&agrave;y g&igrave;. Bạn sẽ phải học c&aacute;ch sử dụng thế giới tự nhi&ecirc;n xung quanh để theo d&otilde;i thời gian. Tổ ti&ecirc;n của lo&agrave;i người ch&uacute;ng ta ch&iacute;nh x&aacute;c đ&atilde; l&agrave;m như vậy
Mặt trời mọc v&agrave; đặt v&agrave; lặn theo một chu kỳ lặp lại cứ sau một khoảng thời gian m&agrave; ch&uacute;ng ta quy ước gọi l&agrave; 24 giờ, khiến n&oacute; trở th&agrave;nh một lựa chọn r&otilde; r&agrave;ng để đ&aacute;nh dấu mỗi ng&agrave;y tr&ocirc;i qua. Tuy nhi&ecirc;n với c&aacute;c khoảng thời gian d&agrave;i hơn mọi chuyện lại phức tạp hơn. Nhiều nền văn minh sử dụng c&aacute;c chu kỳ của Mặt trăng để t&iacute;nh c&aacute;c th&aacute;ng. Chu kỳ của Trăng tr&ograve;n v&agrave; trong non cứ lặp đi lặp lại sau 29,5 ng&agrave;y, v&agrave; người cổ đại gọi đ&oacute; l&agrave; th&aacute;ng.
<img style="width: 100%;" src="../../../public_files/d3a96426-c7e4-42ae-a86d-1451acb1ef4a" alt="mot-nam-co-thuc-su-co-365-ngay-tai-sao-lai-co-nam-nhuan-va-thang-hai-lai-co-it-ngay-nhat-trong-nam-2" />
Tuy nhi&ecirc;n, nếu chỉ dừng lại ở ng&agrave;y v&agrave; th&aacute;ng th&igrave; kh&ocirc;ng đủ để tạo th&agrave;nh một cuốn lịch c&oacute; thể sử dụng được. Bởi ch&uacute;ng ta biết rằng thời tiết chuyển từ lạnh sang n&oacute;ng từ đ&ocirc;ng sang h&egrave; ở những th&aacute;ng kh&aacute;c nhau, tạo th&agrave;nh một chu kỳ kh&aacute;c. V&agrave; sự thay đổi kh&iacute; hậu n&agrave;y rất c&oacute; &yacute; nghĩa trong việc trồng trọt, sản xuất thực phẩm. V&igrave; vậy, những người n&ocirc;ng d&acirc;n phải biết ch&iacute;nh x&aacute;c th&aacute;ng n&agrave;o c&oacute; thể gieo hạt, v&agrave; th&aacute;ng n&agrave;o th&igrave; c&oacute; thể thu hoạch m&ugrave;a m&agrave;ng. V&agrave; kh&aacute;i niệm năm ra đời. Tuy nhi&ecirc;n để đo thời gian 1 năm th&igrave; mặt trăng lại kh&ocirc;ng phải l&agrave; một dấu mốc tự nhi&ecirc;n ch&iacute;nh x&aacute;c l&uacute;c n&agrave;y, ch&uacute;ng ta lại cần quay lại với c&aacute;c chu kỳ của Mặt trời.
Ban đầu c&aacute;c nền văn minh cổ đại như Hy Lạp v&agrave; Ai Cập tin rằng c&aacute;c vị thần mặt trời với t&ecirc;n Helios hoặc Ra đ&atilde; mang Mặt trời tr&ecirc;n bầu trời trong h&agrave;nh tr&igrave;nh v&ograve;ng quanh Tr&aacute;i đất h&agrave;ng ng&agrave;y để tạo ra ng&agrave;y v&agrave; đ&ecirc;m, v&agrave; đến tận sau đ&oacute;, người ta mới nhận ra rằng Tr&aacute;i đất thực sự quay quanh Mặt trời. Tuy nhi&ecirc;n, d&ugrave; coi mặt trời quay quanh Tr&aacute;i đất đi chăng nữa, th&igrave; họ vẫn biết rằng vị tr&iacute; của Mặt trời thay đổi theo thời gian để l&agrave;m cho c&aacute;c m&ugrave;a trong một chu kỳ k&eacute;o d&agrave;i khoảng 365,25 ng&agrave;y, tạo th&agrave;nh một năm dương lịch.
Ba chu kỳ: Mặt trời mọc v&agrave; lặn, c&aacute;c giai đoạn của Mặt trăng v&agrave; c&aacute;c m&ugrave;a thay đổi cho ch&uacute;ng ta nền tảng để x&acirc;y dựng l&ecirc;n hệ thống lịch như ng&agrave;y nay, bao gồm c&aacute;c chu kỳ ng&agrave;y, th&aacute;ng v&agrave; năm. Tuy nhi&ecirc;n xuất hiện một vấn đề. C&aacute;c số 24 giờ, 29,5 ng&agrave;y v&agrave; 365,25 ng&agrave;y lại kh&ocirc;ng thể chia đều cho nhau. Nếu ch&uacute;ng ta l&agrave;m tr&ograve;n c&aacute;c đơn vị lại chẳng hạn một ng&agrave;y nhiều hơn 24 giờ, hay một năm nhiều hơn 12 th&aacute;ng th&igrave; t&iacute;nh ch&iacute;nh x&aacute;c trong việc t&iacute;nh thời tiết bị thay đổi r&otilde; rệt. Điều n&agrave;y dấy l&ecirc;n một cuộc tranh luận để t&igrave;m ra c&aacute;ch ph&acirc;n chia v&agrave; t&iacute;nh to&aacute;n ph&ugrave; hợp v&agrave;&nbsp; gọn g&agrave;ng nhất cả 3 đơn vị n&agrave;y trong c&ugrave;ng một hệ thống lịch.
<h2>C&aacute;c hệ thống lịch</h2>
Hệ thống lịch của người Babylon cổ đại được x&acirc;y dựng c&oacute; 12 th&aacute;ng với độ d&agrave;i mỗi th&aacute;ng l&agrave; 29 hoặc 30 ng&agrave;y, điều n&agrave;y rất ph&ugrave; hợp với chu kỳ 29,5 ng&agrave;y của Mặt trăng, tuy nhi&ecirc;n n&oacute; lại g&acirc;y ra những ảnh hưởng sai lệch về l&acirc;u d&agrave;i. Theo đ&oacute;, một năm Babylon chỉ c&oacute; (6 x 29) + (6 x 30) = 354 ng&agrave;y, tức l&agrave; ngắn hơn 11 ng&agrave;y so với năm dương lịch v&agrave; điều n&agrave;y tiếp diễn qua h&agrave;ng năm l&agrave;m cho lịch của người Babylon đ&aacute;nh mất c&aacute;c đặc t&iacute;nh của c&aacute;c m&ugrave;a tự nhi&ecirc;n của Tr&aacute;i đất.
<img style="width: 100%;" src="../../../public_files/ca597d07-6869-4764-957f-5b504f763758" alt="mot-nam-co-thuc-su-co-365-ngay-tai-sao-lai-co-nam-nhuan-va-thang-hai-lai-co-it-ngay-nhat-trong-nam-3" />
Lịch Babylon
Người Ai Cập đ&atilde; giải quyết vấn đề bằng c&aacute;ch sử dụng 12 th&aacute;ng k&eacute;o d&agrave;i tất cả 30 ng&agrave;y v&agrave; th&ecirc;m 5 ng&agrave;y nữa v&agrave;o cuối năm để tạo ra 365. Hệ thống cuối c&ugrave;ng đ&atilde; được người La M&atilde; chấp nhận, người chỉ sử dụng lịch 10 th&aacute;ng 30 hoặc 31 ng&agrave;y. Lịch cũ của họ k&eacute;o d&agrave;i từ th&aacute;ng 3 đến th&aacute;ng 12, với những ng&agrave;y c&ograve;n lại được coi l&agrave; khoảng thời gian m&ugrave;a đ&ocirc;ng kh&ocirc;ng t&ecirc;n. Ng&agrave;y nay ch&uacute;ng ta vẫn sử dụng nhiều t&ecirc;n của c&aacute;c th&aacute;ng trong tiếng Anh như: th&aacute;ng 9, th&aacute;ng 10, th&aacute;ng 11 v&agrave; th&aacute;ng 12 xuất ph&aacute;t từ c&aacute;c từ tiếng La M&atilde; đại diện cho 7, 8, 9 v&agrave; 10.
Để tạo ra lịch mặt trời 12 th&aacute;ng ph&ugrave; hợp với người Ai Cập, người La M&atilde; đ&atilde; th&ecirc;m v&agrave;o th&aacute;ng 1 v&agrave; th&aacute;ng 2, điều n&agrave;y giải th&iacute;ch tại sao th&aacute;ng hai l&agrave; th&aacute;ng ngắn nhất do kh&ocirc;ng c&ograve;n đủ ng&agrave;y trong năm để chia cho n&oacute; đủ 30 hoặc 31 ng&agrave;y. V&agrave; sự khởi đầu của năm chuyển sang th&aacute;ng gi&ecirc;ng thay v&igrave; th&aacute;ng 3 theo hệ thống La M&atilde; v&agrave; trong năm cuối c&ugrave;ng của kỷ nguy&ecirc;n Julius Caesar, hệ thống lịch đ&atilde; c&oacute; th&ecirc;m bước nhảy vọt để l&agrave;m cho lịch thậm ch&iacute; ch&iacute;nh x&aacute;c hơn. Đ&oacute; l&agrave; việc th&ecirc;m một ng&agrave;y mỗi 4 năm c&oacute; nghĩa l&agrave; năm trung b&igrave;nh l&agrave; d&agrave;i 365,25 ng&agrave;y, đưa hệ thống lịch &ldquo;Julian&rdquo; gần gũi hơn với sự chuyển động của Mặt Trời.
<img style="width: 100%;" src="../../../public_files/24104b8e-7c87-4531-bd7d-1f103b1c980e" alt="mot-nam-co-thuc-su-co-365-ngay-tai-sao-lai-co-nam-nhuan-va-thang-hai-lai-co-it-ngay-nhat-trong-nam-4" />
Lịch Ai cập
Mọi chuyện giường như dừng lại ở đ&oacute;, với độ ch&iacute;nh x&aacute;c tốt. Nhưng kh&ocirc;ng may thay (hoặc l&agrave; may mắn với ch&uacute;ng ta), c&aacute;c nh&agrave; to&aacute;n học v&agrave; thi&ecirc;n văn học ph&aacute;t hiện ra rằng, một năm mặt trời kh&ocirc;ng phải k&eacute;o d&agrave;i ch&iacute;nh x&aacute;c l&agrave; 365,25 ng&agrave;y m&agrave; thực tế n&oacute; ngắn hơn khoảng 11 ph&uacute;t!
V&agrave; như c&aacute;c bạn biết th&igrave;, một lượng nhỏ nhưng bị cộng dồn lại sẽ khiến hệ thống lịch tr&ocirc;i đi v&agrave; lệch một ng&agrave;y cứ sau 130 năm. T&iacute;nh đến thời điểm Gi&aacute;o ho&agrave;ng Gregory XIII v&agrave;o giữa thế kỷ 16, lịch Julian l&agrave; khi đ&oacute; đ&atilde; lệch khoảng 10 ng&agrave;y. Năm 1582, Gi&aacute;o ho&agrave;ng Gregory XIII đ&atilde; ph&aacute;n quyết để điều chỉnh lại lịch bằng c&aacute;ch tuy&ecirc;n bố biến ng&agrave;y ng&agrave;y 5 th&aacute;ng 10 trở th&agrave;nh ng&agrave;y 15 th&aacute;ng 10 v&agrave; những năm sau đ&oacute;, nếu năm n&agrave;o chia hết cho 100 th&igrave; sẽ kh&ocirc;ng được t&iacute;nh l&agrave; năm nhuận trừ khi ch&uacute;ng cũng chia hết cho 400. Sự điều chỉnh nhỏ n&agrave;y c&oacute; nghĩa l&agrave; 1600 v&agrave; 2000 l&agrave; năm nhuận, nhưng 1700, 1800 v&agrave; 1900 lại kh&ocirc;ng phải l&agrave; năm nhuận, v&agrave; tr&aacute;nh được sự ch&ecirc;nh lệch 11 ph&uacute;t.
<img style="width: 100%;" src="../../../public_files/79d97a62-4b14-41bf-8991-e89624d57d2c" alt="mot-nam-co-thuc-su-co-365-ngay-tai-sao-lai-co-nam-nhuan-va-thang-hai-lai-co-it-ngay-nhat-trong-nam-5" />
Hệ thống lịch &ldquo;Gregorian&rdquo; hoạt động rất tốt v&agrave; ch&uacute;ng ta vẫn sử dụng n&oacute; cho đến ng&agrave;y h&ocirc;m nay, nhưng với một thay đổi nhỏ. V&agrave;o những năm 1970, nhờ c&aacute;c c&ocirc;ng cụ đo đạc v&agrave; l&yacute; thuyết hiện đại, c&aacute;c nh&agrave; thi&ecirc;n văn học nhận ra rằng v&ograve;ng quay Tr&aacute;i đất thực sự đang chậm lại một lượng rất nhỏ sau mỗi năm, khiến cho mỗi ng&agrave;y tr&ecirc;n thực tế d&agrave;i hơn một ch&uacute;t. Để đưa thời gian trở lại đ&uacute;ng như n&oacute; diễn ra, họ đ&atilde; tạo ra bước nhảy vọt thứ hai, một gi&acirc;y thứ hai được th&ecirc;m v&agrave;o ng&agrave;y 30 th&aacute;ng 6 hoặc ng&agrave;y 31 th&aacute;ng 12 trong một số năm nhất định. Tuy nhi&ecirc;n việc thay đổi n&agrave;y kh&ocirc;ng cố định. N&oacute; sẽ phụ thuộc v&agrave;o sự quan s&aacute;t theo d&otilde;i của một nh&oacute;m c&aacute;c nh&agrave; thi&ecirc;n văn học quốc tế đối với c&aacute;c thay đổi trong v&ograve;ng quay Tr&aacute;i đất v&agrave; th&ocirc;ng b&aacute;o n&oacute; mỗi khi cần thực hiện điều chỉnh. Lần điều chỉnh cuối c&ugrave;ng diễn ra v&agrave;o cuối năm 2008. Trong khi mọi người ăn mừng đ&ecirc;m giao thừa, th&igrave; thời điểm giao thừa được đếm ch&iacute;nh x&aacute;c l&agrave; 58...59....59....59....60....00, trước khi thời gian được t&iacute;nh tiếp tục như thường lệ. V&agrave; c&oacute; lẽ bạn đ&atilde; kh&ocirc;ng nhận thấy điều n&agrave;y ngay cả khi th&ocirc;ng b&aacute;o!
<hr />
Fanpage Facebook:&nbsp;<a href="https://www.facebook.com/tek4.vn/">TEK4.VN</a>&nbsp;
Tham gia cộng đồng để chia sẻ, trao đổi v&agrave; thảo luận:&nbsp;<a href="https://www.facebook.com/groups/tek4.vn/">TEK4.VN - Học Lập Tr&igrave;nh Miễn Ph&iacute;</a>

Admin

Một năm có thực sự có 365 ngày, Tại sao lại có năm nhuận và tháng hai lại có ít ngày nhất trong năm?

Cùng tác giả

Admin

Có liên quan