Blockchain l&agrave; một c&ocirc;ng nghệ mới mang t&iacute;nh c&aacute;ch mạng được nghi&ecirc;n cứu gần đ&acirc;y. Tuy nhi&ecirc;n, hiện nay chưa c&oacute; nhiều t&agrave;i liệu đặc biệt l&agrave; tiếng Việt, hệ thống h&oacute;a n&oacute; một c&aacute;ch r&otilde; r&agrave;ng. Gần như mỗi t&agrave;i liệu lại c&oacute; một c&aacute;ch định nghĩa, m&ocirc; tả ri&ecirc;ng l&agrave;m cho n&oacute; c&agrave;ng trở l&ecirc;n m&ocirc;ng lung với những người mới bắt đầu. Với mong muốn cung cấp một t&agrave;i liệu tổng quan nhất, hệ thống nhất về c&ocirc;ng nghệ Blockchain, TEK4.VN x&acirc;y dựng chuỗi b&agrave;i viết "Blockchain cơ bản" nhằm giải quyết những vấn đề m&ocirc;ng lung, kh&oacute; hiểu về Blockchain cho những người mới bắt đầu. Nội dung của chuỗi b&agrave;i viết sẽ bao gồm: tổng quan về c&ocirc;ng nghệ Blockchain, động lực đằng sau tiền điện tử, Bitcoin. Bạn sẽ t&igrave;m hiểu c&aacute;c kh&iacute;a cạnh kh&aacute;c nhau của mật m&atilde;, qu&aacute; tr&igrave;nh tạo v&agrave; x&acirc;y dựng c&aacute;c Khối, Mạng &amp; Khai th&aacute;c khối cũng như nhiều kh&aacute;i niệm kh&aacute;c li&ecirc;n quan đến c&ocirc;ng nghệ Blockchain bao gồm thiết kế mạng Blockchain, c&aacute;c c&ocirc;ng nghệ trong n&acirc;ng cao hiệu năng của Blockchain như Sharding, Off Chain State Channels...
<h2 style="text-align: justify;">Kh&oacute;a học n&agrave;y d&agrave;nh cho ai?</h2>
Chắc hẳn bạn đ&atilde; nghe đến thuật ngữ Blockchain &iacute;t nhất v&agrave;i lần trước đ&acirc;y, bạn đ&atilde; t&igrave;m hiểu n&oacute;, cũng đọc kh&aacute; nhiều t&agrave;i liệu để xem n&oacute; l&agrave; c&aacute;i g&igrave;, tuy nhi&ecirc;n c&oacute; vẻ vẫn kh&aacute; m&ocirc;ng lung, bạn vẫn kh&ocirc;ng thực sự hiểu n&oacute; l&agrave;m việc ra sao. Đừng lo lắng, bởi kh&ocirc;ng chỉ c&oacute; m&igrave;nh bạn gặp t&igrave;nh trạng như vậy. C&oacute; rất nhiều t&agrave;i liệu về Blockchain đến nỗi l&agrave;m bạn như ngập trong c&ocirc;ng nghệ n&agrave;y nhưng lại c&oacute; rất &iacute;t t&agrave;i liệu thống k&ecirc; v&agrave; hệ thống h&oacute;a những nền tảng cơ bản một c&aacute;ch xuy&ecirc;n suốt, do đ&oacute; thực sự rất kh&oacute; để bạn c&oacute; thể tiếp cận n&oacute;. Series b&agrave;i viết&nbsp;Blockchain cơ bản&nbsp;hướng tới việc gi&uacute;p bạn đọc hệ thống h&oacute;a v&agrave; nắm bắt những kiến thức cơ bản, cũng như c&oacute; thể tự x&acirc;y dựng được một Blockchain cơ bản cho bản th&acirc;n.
Nếu bạn mong muốn trở th&agrave;nh một phần của cuộc c&aacute;ch mạng Blockchain, h&atilde;y bỏ ra chưa đến 10 ph&uacute;t mỗi ng&agrave;y để theo d&otilde;i series b&agrave;i viết n&agrave;y. H&atilde;y bắt đầu cuộc h&agrave;nh tr&igrave;nh th&uacute; vị của m&igrave;nh ngay từ b&acirc;y giờ!
<ul style="text-align: justify;">
<li>Bạn muốn t&igrave;m hiểu những điều cơ bản về Blockchain để hiểu xem n&oacute; c&oacute; ứng dụng như thế n&agrave;o?</li>
<li>Bạn muốn tự lập tr&igrave;nh, x&acirc;y dựng một ứng dụng Blockchain cho ri&ecirc;ng m&igrave;nh?</li>
<li>Bạn muốn l&agrave;m việc trong lĩnh vực Blockchain?</li>
</ul>
Nếu c&acirc;u trả lời của bạn l&agrave; c&oacute; cho những c&acirc;u hỏi tr&ecirc;n, th&igrave; xin ch&uacute;c mừng bạn. Series b&agrave;i viết n&agrave;y l&agrave; d&agrave;nh cho bạn.
<h2 style="text-align: justify;">Cần g&igrave; để học Blockchain cơ bản?</h2>
V&igrave; kh&oacute;a học n&agrave;y sẽ bao gồm c&aacute;c kiến thức cơ bản về Blockchain v&agrave; x&acirc;y dựng Blockchain dựa tr&ecirc;n ng&ocirc;n ngữ lập tr&igrave;nh Python, do đ&oacute;, trước khi đi v&agrave;o series Blockchain cơ bản, c&aacute;c bạn n&ecirc;n c&oacute; ch&uacute;t kiến thức về lập tr&igrave;nh, đặc biệt l&agrave; <a href="../../khoa-hoc/lap-trinh-python-can-ban" target="_blank" rel="noopener">lập tr&igrave;nh Python cơ bản</a>, đ&ocirc;i ch&uacute;t về to&aacute;n học cơ bản v&agrave; hiểu về mạng m&aacute;y t&iacute;nh. Nếu chưa biết g&igrave; về những điều tr&ecirc;n, kh&ocirc;ng sao cả, trong c&aacute;c b&agrave;i viết cụ thể ch&uacute;ng ta sẽ c&ugrave;ng t&igrave;m hiểu lại cả những kiến thức n&agrave;y. T&oacute;m lại, điều duy nhất bạn cần l&agrave; đam m&ecirc;.
Hi vọng Blockchain cơ bản sẽ l&agrave; t&agrave;i liệu hệ thống h&oacute;a cơ sở để bạn đọc c&oacute; thể sử dụng để t&igrave;m hiểu v&agrave; h&ograve;a m&igrave;nh v&agrave;o thế giới Blockchain.
Đến đ&acirc;y, ch&uacute;ng ta tạm kết b&agrave;i học n&agrave;y tại đ&acirc;y. Mọi thắc mắc g&oacute;p &yacute;, hỏi đ&aacute;p về kh&oacute;a học, bạn đọc c&oacute; thể gửi đến:
Fanpage Facebook:&nbsp;<a href="https://www.facebook.com/tek4.vn/">TEK4.VN</a>&nbsp;
Tham gia cộng đồng để chia sẻ, trao đổi v&agrave; thảo luận:&nbsp;<a href="https://www.facebook.com/groups/tek4.vn/">TEK4.VN - Học Lập Tr&igrave;nh Miễn Ph&iacute;</a>

Blockchain cơ bản

Ch&uacute;ng ta sẽ bắt đầu chủ đề số 2 bằng một đơn vị kiến thức kh&aacute; th&uacute; vị trong kh&oacute;a học n&agrave;y li&ecirc;n quan đến tiền điện tử, đ&oacute; ch&iacute;nh l&agrave; Bitcoin, giao thức được sử dụng cho tiền điện tử, token v&agrave; những thứ tương tự. V&agrave; trong b&agrave;i học đầu ti&ecirc;n của chủ đề n&agrave;y, ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i về Bitcoin.
<h2 style="text-align: justify;"> Bitcoin l&agrave; g&igrave;?</h2>
<img style="width: 100%;" src="https://tek4.vn/public_files/1f169f2e-9662-45de-8fc5-d9f407f5385e" alt="khai-niem-ve-bitcoin" />
Trong thế giới tiền điện tử, c&oacute; 3 lớp rất quan trọng. Lớp thứ nhất l&agrave; c&ocirc;ng nghệ. Lớp thứ hai l&agrave; giao thức, bao gồm tiền điện tử v&agrave; lớp thứ ba l&agrave; Token. Ch&uacute;ng ta đ&atilde; t&igrave;m hiểu về Blockchain,&nbsp; v&agrave; đ&oacute; cũng ch&iacute;nh l&agrave; c&ocirc;ng nghệ trong lớp đầu ti&ecirc;n.
Sau đ&oacute;, ở lớp thứ hai, trong giao thức, ch&uacute;ng ta c&oacute; c&aacute;c th&agrave;nh phần như Bitcoin. Bitcoin kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; một đồng tiền điện tử, m&agrave; n&oacute; c&ograve;n l&agrave; một giao thức. Vậy giao thức l&agrave; g&igrave;? Giao thức l&agrave; một tập hợp c&aacute;c quy tắc x&aacute;c định c&aacute;ch thức m&agrave; những người tham gia mạng giao tiếp với nhau, v&iacute; dụ như TCP, IP hoặc HTTP. Đ&oacute; l&agrave; tất cả c&aacute;c giao thức v&igrave; ch&uacute;ng cho ph&eacute;p những người tham gia mạng giao tiếp với nhau.
Giao thức IP l&agrave; giao thức Internet cho ph&eacute;p tất cả ch&uacute;ng ta tham gia v&agrave;o mạng Internet. HTTP l&agrave; giao thức truyền si&ecirc;u văn bản, cho ph&eacute;p tr&igrave;nh duyệt của ch&uacute;ng ta hiển thị c&aacute;c trang Web một c&aacute;ch ch&iacute;nh x&aacute;c. Bitcoin l&agrave; một giao thức, bao gồm c&aacute;c quy tắc về c&aacute;ch những người tham gia mạng Bitcoin sẽ giao tiếp với nhau v&agrave; thống nhất về mọi thứ. V&iacute; dụ, giao thức quy định c&aacute;ch c&aacute;c m&aacute;y t&iacute;nh đi đến sự đồng thuận, quy định c&aacute;ch sử dụng kh&oacute;a c&ocirc;ng khai v&agrave; chữ k&yacute; để x&aacute;c thực. V&agrave; đ&oacute; l&agrave; điều m&agrave; ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i đến ở phần sau của kh&oacute;a học.
Ngo&agrave;i ra c&ograve;n c&oacute; c&aacute;c giao thức kh&aacute;c trong thế giới tiền điện tử. V&iacute; dụ, c&oacute; một giao thức bạn c&oacute; thể đ&atilde; nghe, đ&oacute; l&agrave; Ethereum, một giao thức rất, rất nổi tiếng v&agrave; ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i th&ecirc;m về n&oacute; trong kh&oacute;a học n&agrave;y. Ngo&agrave;i ra, ch&uacute;ng ta c&ograve;n c&oacute; Ripple, Neo v&agrave; Wave v&agrave; rất rất nhiều giao thức kh&aacute;c nhau. C&oacute; rất nhiều giao thức kh&aacute;c nhau trong thế giới tiền điện tử m&agrave; tất cả đều dựa tr&ecirc;n c&ugrave;ng một c&ocirc;ng nghệ v&agrave; đ&oacute; l&agrave; Blockchain.
Một t&iacute;nh năng quan trọng trong Blockchain l&agrave; tiền điện tử (coin). Mỗi một giao thức đều c&oacute; một loại đồng tiền ri&ecirc;ng của n&oacute; v&agrave; thường được đặt t&ecirc;n theo ch&iacute;nh giao thức đ&oacute;. Bitcoin c&oacute; Bitcoin, Ethereum c&oacute; Ether. V&agrave; đồng tiền điện tử (coin) l&agrave; một t&agrave;i sản của giao thức, nhằm tạo điều kiện cho người tham gia tương t&aacute;c, được sử dụng để thưởng cho những người khai th&aacute;c khối v&agrave; th&ecirc;m c&aacute;c khối v&agrave;o trong chuỗi. V&agrave; n&oacute; cũng được sử dụng để mọi người c&oacute; thể mua đồ của nhau,...
Tiếp theo, ch&uacute;ng ta chuyển sang lớp thứ ba, token. Khi bạn nghe thấy từ ICO, từ đầu ti&ecirc;n m&agrave; bạn c&oacute; thể nghĩ sẽ l&agrave; đồng tiền điện tử (coin). Đ&acirc;y l&agrave; một thuật ngữ rất, rất dễ g&acirc;y hiểu lầm. ICO l&agrave; từ viết tắt của Initial Coin Offering, nhưng những g&igrave; ch&uacute;ng cung cấp l&agrave; c&aacute;c token. Ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i th&ecirc;m về c&aacute;c k&yacute; hiệu v&agrave; token trong chủ đề thứ ba của kh&oacute;a học.
Hiện tại, điều quan trọng l&agrave; c&aacute;c bạn cần phải hiểu sự kh&aacute;c biệt rằng c&aacute;c đồng tiền điện tử ở lớp hai, token ở lớp ba. Token dựa tr&ecirc;n c&aacute;c hợp đồng th&ocirc;ng minh được x&acirc;y dựng tr&ecirc;n c&aacute;c giao thức kh&aacute;c nhau m&agrave; ch&uacute;ng ta thấy ở lớp hai, v&iacute; dụ như Ethereum, l&agrave; giao thức phổ biến nhất để tạo hợp đồng th&ocirc;ng minh v&agrave; token. Bitcoin kh&ocirc;ng c&oacute; token v&igrave; n&oacute; kh&ocirc;ng ứng dụng kh&aacute;i niệm hợp đồng th&ocirc;ng minh v&agrave; do đ&oacute; kh&ocirc;ng ai tạo token tr&ecirc;n Bitcoin. RIPPLE cũng kh&ocirc;ng c&oacute; bất kỳ token n&agrave;o tr&ecirc;n đ&oacute;. NEO đang ph&aacute;t triển v&agrave; l&agrave; th&aacute;ch thức đối với Ethereum v&agrave; Waves. Đ&oacute; l&agrave; c&aacute;ch thế giới tiền điện tử v&agrave; Blockchain hoạt động.
Ch&uacute;ng ta đ&atilde; thảo luận về lớp đầu ti&ecirc;n trong chủ đề 1 (Blockchain), lớp m&agrave; ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i đến l&agrave; lớp thứ hai (lớp Protocol) trong chủ đề thứ hai, v&agrave; lớp Token sẽ được đề cập trong chủ đề thứ ba.
Về cơ bản, ICO được gắn với token hơn l&agrave; đồng tiền điện tử. Ch&uacute;ng ta h&atilde;y c&ugrave;ng xem trang Web c&oacute; t&ecirc;n l&agrave; <a href="https://coinmarketcap.com/" target="_blank" rel="noopener">coinmarketcap</a>. C&aacute;c bạn c&oacute; thể đ&atilde; t&igrave;m hiểu về trang Web n&agrave;y. Nếu bạn đang t&igrave;m hiểu về thế giới tiền điện tử v&agrave; c&oacute; thể xem một số video tr&ecirc;n YouTube, th&igrave; bạn sẽ thấy mọi người n&oacute;i đến đồng tiền điện tử (coin), vốn h&oacute;a thị trường, v&agrave; đến đ&acirc;y để kh&aacute;m ph&aacute; những thứ như khối lượng giao dịch, vốn h&oacute;a thị trường tiền tệ, đồ thị, gi&aacute; cả,... V&agrave; ngay lập tức, bạn c&oacute; thể thấy c&oacute; h&agrave;ng trăm loại tiền điện tử.
Điều hơi kh&oacute; hiểu ở đ&acirc;y l&agrave; thuật ngữ tiền điện tử l&agrave; g&igrave;, n&oacute; li&ecirc;n quan đến coin hay token? Hiện tại, ch&uacute;ng ta c&oacute; thể truy cập v&agrave;o đồng tiền điện tử để xem những đồng tiền m&agrave; ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i đến. Nếu ai đ&oacute; đang đầu tư v&agrave;o một đồng tiền điện tử, điều đ&oacute; đồng nghĩa với việc họ đang đầu tư v&agrave;o giao thức cơ bản của đồng tiền đ&oacute;. V&iacute; dụ như Bitcoin hoặc Ethereum,.... Nếu họ đầu tư v&agrave;o Token, họ đang đầu tư v&agrave;o &yacute; tưởng đằng sau những giao thức n&agrave;y.
V&agrave; l&yacute; do tại sao m&agrave; ch&uacute;ng ta sử dụng Bitcoin l&agrave; bởi n&oacute; l&agrave; đồng tiền nổi tiếng nhất. V&agrave; tốt hơn hết l&agrave; bạn n&ecirc;n t&igrave;m hiểu về tất cả những điều n&agrave;y bằng v&iacute; dụ l&agrave;m việc hơn l&agrave; chỉ n&oacute;i về những &yacute; tưởng l&yacute; thuyết chung chung. V&agrave; điều đ&oacute; sẽ gi&uacute;p mọi thứ trở n&ecirc;n r&otilde; r&agrave;ng hơn. V&agrave; sau đ&oacute; nếu bạn muốn chuyển sang một thứ kh&aacute;c như Ethereum, Ripple Bitcoin v&agrave; t&igrave;m hiểu về n&oacute;, sẽ rất dễ d&agrave;ng để hiểu một khi đ&atilde; hiểu cơ bản về một thứ.
Ch&uacute;ng ta h&atilde;y nhanh ch&oacute;ng t&igrave;m hiểu về Bitcoin thực sự l&agrave; g&igrave;. Bitcoin được ph&aacute;t minh v&agrave;o năm 2008 bởi một hoặc một nh&oacute;m người c&oacute; t&ecirc;n l&agrave; Satoshi Nakamoto. Kh&ocirc;ng ai biết ch&iacute;nh x&aacute;c Satoshi Nakamoto l&agrave; ai. Họ kh&ocirc;ng biết đ&oacute; l&agrave; một người hay nhiều người. V&agrave; n&oacute; vẫn c&ograve;n l&agrave; một b&iacute; ẩn. Nhưng tuy nhi&ecirc;n, c&oacute; một s&aacute;ch trắng được xuất bản với c&aacute;i t&ecirc;n Satoshi Nakamoto.
V&agrave;o năm 2008, cuốn s&aacute;ch đ&atilde; giải th&iacute;ch to&agrave;n bộ về hệ thống n&agrave;y một c&aacute;ch rất chi tiết bao gồm tất cả c&aacute;c &yacute; tưởng m&agrave; ch&uacute;ng ta đ&atilde; n&oacute;i đến trong chủ đề 1 v&agrave; những &yacute; tưởng m&agrave; ch&uacute;ng ta sẽ n&oacute;i trong chủ đề số 2 ở đ&acirc;y. Sau đ&oacute; v&agrave;o năm 2009, hệ thống Bitcoin đ&atilde; được triển khai.
<img style="width: 100%;" src="https://tek4.vn/public_files/75ec1afe-6125-422e-aedd-314bd030b22c" alt="khai-niem-ve-bitcoin-2" />
Bitcoin l&agrave; về việc sử dụng c&ocirc;ng nghệ chuỗi khối, m&agrave; ch&uacute;ng ta đ&atilde; đề cập chi tiết trong chủ đề thứ nhất v&agrave; chuyển thể n&oacute; từ l&yacute; thuyết sang thực tế để một mạng lưới m&agrave; mọi người c&oacute; thể giao dịch với nhau bằng c&ocirc;ng nghệ Blockchain m&agrave; kh&ocirc;ng cần người trung gian, chẳng hạn như ng&acirc;n h&agrave;ng. Như vậy, lớp 2 li&ecirc;n quan đến việc tạo ra một giao thức gi&uacute;p mọi người giao dịch v&agrave; th&agrave;nh phần cố hữu của giao dịch l&agrave; trao đổi gi&aacute; trị.
Như bạn c&oacute; thể thấy, kh&ocirc;ng c&oacute; ng&acirc;n h&agrave;ng n&agrave;o ở giữa cho ph&eacute;p mọi người đang giao dịch. Đồng thời, ch&uacute;ng ta biết rằng chuỗi khối c&oacute; thể được sử dụng cho nhiều việc kh&aacute;c nhau, từ chăm s&oacute;c sức khỏe đến ph&acirc;n phối phương tiện truyền th&ocirc;ng đến logistic. Điều đ&oacute; c&oacute; thể được x&acirc;y dựng dựa tr&ecirc;n giao thức được tạo ra bởi Bitcoin, Ethereum,.... v&agrave; đ&oacute; l&agrave; l&uacute;c m&agrave; c&aacute;c token xuất hiện (lớp thứ ba).
<h2 style="text-align: justify;"> C&aacute;c th&agrave;nh phần trong hệ thống Bitcoin</h2>
V&agrave; trong lớp thứ hai, đ&acirc;y l&agrave; hệ thống nơi m&agrave; mọi người c&oacute; thể giao dịch với nhau v&agrave; l&agrave; một phần của n&oacute;, loại bỏ c&aacute;c th&agrave;nh phần trung gian. V&agrave; cuối c&ugrave;ng, hệ sinh th&aacute;i Bitcoin bao gồm những người tham gia sau đ&acirc;y
<img style="width: 100%;" src="https://tek4.vn/public_files/247a4e52-764b-4857-b1fb-84e4f08da49e" alt="khai-niem-ve-bitcoin-3" />
<ol>
<li style="text-align: justify;">N&uacute;t: N&oacute; kh&ocirc;ng phải l&agrave; một thuật ngữ d&agrave;nh cho mọi người. Đ&oacute; l&agrave; một thuật ngữ để chỉ c&aacute;c thiết bị m&agrave; mọi người sử dụng tham gia v&agrave;o mạng, kh&ocirc;ng khai th&aacute;c mạng. V&igrave; vậy, chỉ l&agrave; c&aacute;c thiết bị của những người muốn giao dịch với nhau.</li>
<li style="text-align: justify;">M&aacute;y đ&agrave;o khai th&aacute;c: Tr&ecirc;n mạng n&agrave;y cũng c&oacute; những người khai th&aacute;c được k&yacute; hiệu bằng m&aacute;y t&iacute;nh x&aacute;ch tay. V&agrave; đ&acirc;y l&agrave; những người tham gia thực sự gi&uacute;p chuỗi khối tự ph&aacute;t triển bằng c&aacute;ch khai th&aacute;c n&oacute;, c&oacute; chức năng th&ecirc;m c&aacute;c giao dịch v&agrave;o khối v&agrave; th&ecirc;m c&aacute;c khối v&agrave;o chuỗi.</li>
<li style="text-align: justify;">M&aacute;y đ&agrave;o khai th&aacute;c lớn: Đ&acirc;y l&agrave; những m&aacute;y khai th&aacute;c c&oacute; rất nhiều quyền lực.</li>
<li style="text-align: justify;">Nh&oacute;m khai th&aacute;c: Ch&uacute;ng l&agrave; c&aacute;c nh&oacute;m khai th&aacute;c kh&aacute;c nhau. Đ&oacute; l&agrave; khi c&aacute;c m&aacute;y đ&agrave;o c&ugrave;ng nhau l&agrave;m việc trong qu&aacute; tr&igrave;nh khai th&aacute;c.</li>
</ol>
Như vậy, tr&ecirc;n đ&acirc;y l&agrave; tất cả những g&igrave; cần biết về hệ sinh th&aacute;i Bitcoin. V&agrave; c&oacute; lẽ điều quan trọng nhất cần nhớ Bitcoin l&agrave; một giao thức, n&oacute; kh&ocirc;ng chỉ l&agrave; một đồng tiền điện tử. Đ&acirc;y l&agrave; một giao thức &aacute;p dụng c&ocirc;ng nghệ chuỗi khối v&agrave; ứng dụng n&oacute; đi v&agrave;o cuộc sống.
Như vậy, ch&uacute;ng ta đ&atilde; t&igrave;m hiểu cơ bản về Bitcoin. Hy vọng c&aacute;c bạn c&oacute; thể hiểu sơ qua về cấu tr&uacute;c của n&oacute;. Hẹn gặp lại c&aacute;c bạn trong b&agrave;i tiếp theo!

Khái niệm về Bitcoin