Python l&agrave; một trong những ng&ocirc;n ngữ lập tr&igrave;nh phổ biến nhất hiện nay b&ecirc;n cạnh Java hay JavaScript. Điều l&agrave;m n&ecirc;n sự phổ biến n&agrave;y của Python l&agrave; do t&iacute;nh chất đơn giản, dễ tiếp cận c&ugrave;ng với khối lượng thư viện đồ sộ cho mọi ứng dụng do đ&oacute; n&oacute; rất hay được d&ugrave;ng để tạo ra c&aacute;c bản thử nghiệm mẫu của ứng dụng, huấn luyện c&aacute;c m&ocirc; h&igrave;nh machine learning, tạo ra c&aacute;c ứng dụng web nhanh ch&oacute;ng dễ d&agrave;ng.&nbsp;
Kh&oacute;a học lập tr&igrave;nh Python cơ bản cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản nhất về Python. Đ&acirc;y l&agrave; một kh&oacute;a học với rất nhiều b&agrave;i tập, project dự &aacute;n v&iacute; dụ gi&uacute;p cho người học c&oacute; thể chủ động v&agrave; nắm được c&aacute;ch giải quyết một b&agrave;i to&aacute;n cụ thể bằng ng&ocirc;n ngữ lập tr&igrave;nh m&agrave; cụ thể ở đ&acirc;y l&agrave; ng&ocirc;n ngữ Python. Mục ti&ecirc;u của kh&oacute;a học n&agrave;y l&agrave; gi&uacute;p cho bạn c&oacute; thể lập tr&igrave;nh th&agrave;nh thạo Python một c&aacute;ch cơ bản từ con số 0.&nbsp; Kh&oacute;a học sẽ cung cấp cho bạn c&aacute;c kh&aacute;i niệm cơ bản về biến v&agrave; c&aacute;c kiểu dữ liệu kh&aacute;c nhau trong Python, biết c&aacute;ch sử dụng c&aacute;c h&agrave;m v&agrave; mảng, cũng như vận dụng th&agrave;nh thạo c&aacute;c cấu tr&uacute;c điều khiển để giải quyết c&aacute;c vấn đề lập tr&igrave;nh thực tế.
<h2>Kh&oacute;a học n&agrave;y d&agrave;nh cho ai?</h2>
<ul>
<li style="text-align: justify;">Bạn bắt đầu với lập tr&igrave;nh v&agrave; muốn học lập tr&igrave;nh từ đầu ?</li>
<li style="text-align: justify;">Bạn muốn l&agrave;m quen với Python ?</li>
<li style="text-align: justify;">Bạn muốn tiếp tục để sử dụng th&agrave;nh thạo Python cho c&aacute;c c&ocirc;ng việc kh&aacute;c như trong c&aacute;c lĩnh vực: Machine learning, Lập tr&igrave;nh Web,...?</li>
</ul>
Kh&oacute;a học n&agrave;y l&agrave; d&agrave;nh cho bạn: Đơn giản, dễ hiểu, thực tế, thực h&agrave;nh trực tiếp ngay sau khi học với nhiều ứng dụng. Bạn c&oacute; thể tiếp cận mọi thứ dễ d&agrave;ng v&agrave; hiệu quả hơn với "Lập tr&igrave;nh Python cơ bản" của TEK4.VN.
<h2 style="text-align: justify;">Bạn cần l&agrave;m g&igrave; để bắt đầu?</h2>
Kh&oacute;a học n&agrave;y được thiết kế cho cả những người mới bắt đầu do đ&oacute;, những g&igrave; bạn cần l&agrave;:
<div class="udlite-block-list-item udlite-block-list-item-small udlite-block-list-item-tight udlite-block-list-item-neutral udlite-text-sm">
<ul>
<li class="udlite-block-list-item-content" style="text-align: justify;">Một chiếc m&aacute;y t&iacute;nh (Windows, Mac, hoặc Linux), thậm ch&iacute; một chiếc điện thoại c&oacute; c&agrave;i tr&igrave;nh duyệt Web.</li>
<li class="udlite-block-list-item-content" style="text-align: justify;">KH&Ocirc;NG cần biết trước về Python</li>
<li class="udlite-block-list-item-content" style="text-align: justify;">KH&Ocirc;NG cần bất cứ kinh nghiệm lập tr&igrave;nh n&agrave;o.</li>
<li class="udlite-block-list-item-content" style="text-align: justify;">Bạn chỉ cần chăm chỉ, chịu kh&oacute; v&agrave; l&agrave;m theo đ&uacute;ng tiến độ đề ra trong Kh&oacute;a học.</li>
</ul>
</div>
<h2 style="text-align: justify;">Những c&acirc;u hỏi thường gặp</h2>
Liệu t&ocirc;i c&oacute; thể kiếm được việc sau khi ho&agrave;n th&agrave;nh kh&oacute;a học n&agrave;y?
Tất nhi&ecirc;n rồi, điều g&igrave; cũng c&oacute; thể nhưng phụ thuộc v&agrave;o cố gắng của bạn. Kh&oacute;a học n&agrave;y bản th&acirc;n n&oacute; chỉ cung cấp những nền tảng cơ bản nhất, c&ograve;n để đi v&agrave;o thực tế s&acirc;u hơn, bạn cần t&igrave;m hiểu v&agrave; l&agrave;m nhiều hơn thế rất nhiều.
T&ocirc;i sẽ mất bao l&acirc;u để ho&agrave;n th&agrave;nh kh&oacute;a học n&agrave;y?
Điều n&agrave;y phụ thuộc v&agrave;o hai yếu tố:
<ol style="text-align: justify;">
<li>Kiến thức nền tảng của bạn. Chắc chắn việc đ&atilde; l&agrave;m quen với lập tr&igrave;nh v&agrave; một số ng&ocirc;n ngữ lập tr&igrave;nh sẽ gi&uacute;p bạn tiếp cận nhanh kh&oacute;a học n&agrave;y hơn.</li>
<li>Sự tập trung v&agrave; nỗ&nbsp;lực của bạn. Nếu bạn chỉ xem kh&oacute;a học một c&aacute;ch thụ động th&igrave; chắc chắn bạn chỉ mất khoảng chưa đầy một ng&agrave;y l&agrave; c&oacute; thể kết th&uacute;c kh&oacute;a học. Tuy vậy, TEK4.VN kh&ocirc;ng khuyến kh&iacute;ch điều n&agrave;y. Việc xem thụ động chỉ gi&uacute;p bạn lướt qua vấn đề v&agrave; khi gặp một b&agrave;i to&aacute;n thực tế chắc chắn bạn sẽ gặp kh&aacute; nhiều kh&oacute; khăn. Để học tập hiệu quả, bạn n&ecirc;n thực h&agrave;nh, tự suy nghĩ, học một c&aacute;ch chủ động c&aacute;c b&agrave;i tập trước khi xem phần hướng dẫn. Bạn c&agrave;ng chủ động thực h&agrave;nh, luyện tập bao nhi&ecirc;u th&igrave; bạn c&agrave;ng th&agrave;nh thạo bấy nhi&ecirc;u.&nbsp; Trung b&igrave;nh để th&agrave;nh thạo to&agrave;n bộ kh&oacute;a học n&agrave;y sẽ cần bạn đầu tư khoảng 60 giờ. Kh&ocirc;ng qu&aacute; nhiều nếu bạn nghĩ đến viễn cảnh sẽ c&oacute; thể lập tr&igrave;nh một c&aacute;ch th&agrave;nh thạo. Chỉ cần mỗi n&agrave;y bỏ ra khoảng 2 giờ, trong một th&aacute;ng. Kh&ocirc;ng nhiều phải kh&ocirc;ng ạ?</li>
</ol>
Dựa tr&ecirc;n hai yếu tố tr&ecirc;n, chắc hẳn bạn đ&atilde; c&oacute; thể ước đo&aacute;n được cần bao nhi&ecirc;u thời gian v&agrave; sắp xếp thời gian thế n&agrave;o cho hợp l&yacute; rồi chứ?
T&ocirc;i chưa biết lập tr&igrave;nh, liệu t&ocirc;i c&oacute; thể học được kh&oacute;a Lập tr&igrave;nh Python cơ bản n&agrave;y hay kh&ocirc;ng ?
Kh&oacute;a học n&agrave;y được thiết kế cho người mới bắt đầu từ số 0, chưa c&oacute; bất cứ kh&aacute;i niệm n&agrave;o về lập tr&igrave;nh. Do đ&oacute;, c&aacute;c kh&aacute;i niệm được giải th&iacute;ch kh&aacute; kỹ lưỡng. Điều n&agrave;y sẽ gi&uacute;p bạn kh&ocirc;ng những c&oacute; thể hiểu c&aacute;ch sử dụng c&aacute;c kh&aacute;i niệm n&agrave;y trong Python, m&agrave; c&oacute; thể gi&uacute;p bạn hiểu được kh&aacute;i niệm đ&oacute; c&oacute; &yacute; nghĩa như thế n&agrave;o trong lập tr&igrave;nh n&oacute;i chung.
Kh&oacute;a học n&agrave;y dạy Python 2 hay Python 3?
Python 3, chắc chắn rồi. Python 2 hiện nay đ&atilde; kh&ocirc;ng c&ograve;n được hỗ trợ cập nhật v&agrave; chuyển dần sang Python 3. Do đ&oacute;, kh&oacute;a học n&agrave;y sẽ hướng đến Python 3.
T&ocirc;i n&ecirc;n d&ugrave;ng tr&igrave;nh soạn thảo hoặc IDE n&agrave;o trong kh&oacute;a học?
Trong kh&oacute;a học n&agrave;y, ch&uacute;ng ta sử dụng Visual Studio Code. Tuy nhi&ecirc;n, bạn cũng c&oacute; thể sử dụng bất cứ một IDE hoặc tr&igrave;nh soạn thảo n&agrave;o quan thuộc chẳng hạn như: PyCharm, Atom, hay thậm ch&iacute; l&agrave; tr&igrave;nh soạn thảo mặc định IDLE k&egrave;m theo khi c&agrave;i đặt. Tất cả m&atilde; nguồn trong kh&oacute;a học đều c&oacute; thể hoạt động tốt tr&ecirc;n tất cả c&aacute;c m&ocirc;i trường n&agrave;y. Ngo&agrave;i ra, TEK4.VN c&ograve;n cung cấp m&ocirc;i trường soạn thảo v&agrave; bi&ecirc;n dịch trực tiếp phục vụ cho c&aacute;c bạn l&agrave;m b&agrave;i v&agrave; tự động đ&aacute;nh gi&aacute; kết quả trực tuyến ngay ở c&aacute;c b&agrave;i tập. Tr&igrave;nh soạn thảo trực tuyến n&agrave;y sẽ được sử dụng để l&agrave;m c&aacute;c b&agrave;i tập trong kh&oacute;a học.
L&agrave;m thế n&agrave;o để ho&agrave;n th&agrave;nh kh&oacute;a học n&agrave;y?
Để ho&agrave;n th&agrave;nh kh&oacute;a học n&agrave;y, bạn cần l&agrave;m đầy đủ c&aacute;c b&agrave;i tập dạng lập tr&igrave;nh v&agrave; dạng trắc nghiệm kiến thức (quiz). C&aacute;c b&agrave;i tập n&agrave;y sẽ được chấm tự động trực tuyến v&agrave; phản hồi lại kết quả ngay lập tức đến người học. Điều n&agrave;y sẽ gi&uacute;p bạn biết tiến độ v&agrave; mức độ nắm bắt kiến thức hiện tại của m&igrave;nh để chủ động điều chỉnh ph&ugrave; hợp.
Nếu c&oacute; thắc mắc hoặc kh&oacute; hiểu liệu t&ocirc;i c&oacute; thể t&igrave;m sự trợ gi&uacute;p ở đ&acirc;u? 
Trong qu&aacute; tr&igrave;nh truy cập v&agrave; học tập nếu gặp vấn đề trong việc giải b&agrave;i tập h&atilde;y trao đổi qua cộng đồng <a class="in-cell-link" href="https://www.facebook.com/groups/tek4.vn" target="_blank" rel="noopener">TEK4.VN - Học Lập Tr&igrave;nh Miễn Ph&iacute;</a> để được hỗ trợ giải đ&aacute;p nhanh nhất. C&aacute;c vấn đề kh&aacute;c vui l&ograve;ng nhắn tin trực tiếp Fanpage Facebook:&nbsp;<a href="https://www.facebook.com/tek4.vn/">TEK4.VN</a> để admin giải đ&aacute;p bạn nh&eacute;. Hoặc bạn c&oacute; thể đặt trực tiếp c&aacute;c c&acirc;u hỏi v&agrave;o trong phần b&igrave;nh luận của website.

Lập trình Python cơ bản

Trong b&agrave;i viết n&agrave;y, ch&uacute;ng ta sẽ c&ugrave;ng t&igrave;m hiểu về thuật to&aacute;n kiểm tra số nguy&ecirc;n tố Miller Rabin.
Giải thuật kiểm tra số nguy&ecirc;n tố miller rabin hoạt động như sau:
Trả về gi&aacute; trị false nếu n kh&ocirc;ng phải l&agrave; số nguy&ecirc;n tố v&agrave; trả về true nếu n l&agrave; số nguy&ecirc;n tố. k l&agrave; một tham số đầu v&agrave;o x&aacute;c định mức độ ch&iacute;nh x&aacute;c. Gi&aacute; trị k c&agrave;ng cao cho thấy độ ch&iacute;nh x&aacute;c c&agrave;ng cao.
H&agrave;m bool isPrime(int n, int k)
<pre class="language-markup"><code>1) Xử l&yacute; c&aacute;c trường hợp cơ sở đối với n &lt; 3
2) Nếu n l&agrave; số chẵn, trả về gi&aacute; trị false.
3) T&igrave;m một số lẻ d sao cho n-1 c&oacute; thể được viết th&agrave;nh d * 2^r. Lưu &yacute; rằng v&igrave; n l&agrave; số lẻ n&ecirc;n (n-1) phải l&agrave; số chẵn v&agrave; r phải l&agrave; lớn hơn 0.
4) L&agrave;m theo k lần
 Nếu h&agrave;m millerTest (n, d) c&oacute; gi&aacute; trị l&agrave; false
 Trả về gi&aacute; trị l&agrave; false
5) Trả về gi&aacute; trị l&agrave; true
// H&agrave;m n&agrave;y được gọi cho tất cả k lần thử. N&oacute; trả lại về gi&aacute; trị false nếu n kh&ocirc;ng phải l&agrave; số nguy&ecirc;n tố v&agrave; trả về true nếu n l&agrave; số nguy&ecirc;n tố. d l&agrave; số lẻ sao cho d * 2^r = n-1 với một số r &gt;= 1.</code></pre>
H&agrave;m bool millerTest(int n, int d)
<pre class="language-markup"><code>1) Chọn một số ngẫu nhi&ecirc;n 'a' trong phạm vi [2, n-2]
2) T&iacute;nh: x = pow (a, d)% n
3) Nếu x == 1 hoặc x == n-1, trả về true.
// V&ograve;ng lặp b&ecirc;n dưới chạy 'r-1' lần.
4) Thực hiện c&ocirc;ng việc sau trong khi d kh&aacute;c n-1.
 4.1) Thực hiện x = (x*x) % n.
 4.2) Nếu x == 1 trả về gi&aacute; trị false.
 4.3) Nếu x == n-1 trả về gi&aacute; trị true. </code></pre>
V&iacute; dụ:
Giả sử dữ liệu đầu v&agrave;o bao gồm: n = 13, k = 2.
1) T&iacute;nh d v&agrave; r sao cho d * 2^r = n-1, kết quả đầu ra:
<pre class="language-markup"><code>d = 3
r = 2</code></pre>
2) Gọi h&agrave;m kiểm tra millerTest k lần.
2.1) Lần lặp đầu ti&ecirc;n:
Chọn một số ngẫu nhi&ecirc;n 'a' trong phạm vi [2, n-2]. Giả sử a = 4, thực hiện ph&eacute;p t&iacute;nh x = pow (a, d)% n
<pre class="language-markup"><code>x = 4^3 % 13 = 12</code></pre>
V&igrave; x = (n-1), trả về true.
2.2) Lần lặp thứ hai:
Chọn một số ngẫu nhi&ecirc;n 'a' trong phạm vi [2, n-2]. Giả sử a = 5
T&iacute;nh: x = pow (a, d)% n
<pre class="language-markup"><code>x = 5^3 % 13 = 8</code></pre>
x kh&ocirc;ng phải 1 cũng kh&ocirc;ng phải 12.
Thực hiện c&ocirc;ng việc sau (r-1) = 1 lần
<ol style="text-align: justify;">
<li>x = (x * x)% 13 = (8 * 8)% 13 = 12</li>
<li>V&igrave; x = (n-1) n&ecirc;n trả về true.</li>
</ol>
V&igrave; cả hai lần lặp đều trả về true n&ecirc;n ch&uacute;ng ta trả về gi&aacute; trị true.
Sau khi đ&atilde; hiểu về thuật to&aacute;n, ch&uacute;ng ta sẽ triển khai đoạn m&atilde; thực thi như sau:
<pre class="language-python"><code>import random

def power(x, y, p):
 res = 1;
 x = x % p;
 while (y &gt; 0):
 if (y &amp; 1):
 res = (res * x) % p;
 y = y&gt;&gt;1; # y = y/2
 x = (x * x) % p;
 return res;

def miillerTest(d, n):
 #Chọn một số ngẫu nhi&ecirc;n trong khoảng [2..n-2]
 #C&aacute;c trường hợp đảm bảo n &gt; 4
 a = 2 + random.randint(1, n - 4);
 # Thực hiện ph&eacute;p t&iacute;nh a^d % n
 x = power(a, d, n);
 if (x == 1 or x == n - 1):
 return True;

 #Tiếp tục b&igrave;nh phương x trong khi một trong c&aacute;c trường hợp sau kh&ocirc;ng xảy ra
 # (i) d kh&ocirc;ng tới n-1
 # (ii) (x^2) % n kh&ocirc;ng bằng 1
 # (iii) (x^2) % n kh&ocirc;ng bằng n-1
 while (d != n - 1):
 x = (x * x) % n;
 d *= 2;
 if (x == 1):
 return False;
 if (x == n - 1):
 return True;
 return False;

#Trả về False nếu n l&agrave; số composite v&agrave; trả về true nếu n l&agrave; số nguy&ecirc;n
#K l&agrave; một tham số đầu v&agrave;o quyết định mức độ ch&iacute;nh x&aacute;c
#Gi&aacute; trị k c&agrave;ng cao nghĩa l&agrave; độ ch&iacute;nh x&aacute;c c&agrave;ng cao

def isPrime( n, k):
 if (n &lt;= 1 or n == 4):
 return False;
 if (n &lt;= 3):
 return True;

 # T&igrave;m gi&aacute; trị r sao cho n =
 # 2^d * r + 1 với r &gt;= 1
 d = n - 1;
 while (d % 2 == 0):
 d //= 2;

 #Lặp qua k lần
 for i in range(k):
 if (miillerTest(d, n) == False):
 return False;
 return True;

#Số lần lặp
k = 4;
print("All primes smaller than 100: ");
for n in range(1,100):
 if (isPrime(n, k)):
 print(n , end=" ");</code></pre>
Kết quả đầu ra:
<img style="width: 100%;" src="http://tek4vn.2soft.top/public_files/a-png-50" alt="a" />
Trong đoạn m&atilde; b&ecirc;n tr&ecirc;n, việc đầu ti&ecirc;n ch&uacute;ng ta cần l&agrave;m l&agrave; thực hiện nhập (import) m&ocirc;-đun random. Tiếp theo, ch&uacute;ng ta thực hiện định nghĩa một h&agrave;m, t&ecirc;n l&agrave; power, c&oacute; nhiệm vụ t&iacute;nh biểu thức (x^y) % p. B&ecirc;n trong h&agrave;m power, một biến c&oacute; t&ecirc;n l&agrave; res được khởi tạo với gi&aacute; trị ban đầu l&agrave; 1. Tiếp theo, biến x sẽ được cập nhật nếu n&oacute; lớn hơn hoặc bằng gi&aacute; trị p.
<pre class="language-python"><code>x = x % p;</code></pre>
V&ograve;ng lặp while với điều kiện y &gt; 0 được sử dụng. B&ecirc;n trong v&ograve;ng lặp while, ch&uacute;ng ta thực hiện kiểm tra nếu y l&agrave; số lẻ, thực hiện nh&acirc;n x với biến res.
<pre class="language-python"><code>if (y &amp; 1):
 res = (res * x) % p;

y = y&gt;&gt;1; # y = y/2
x = (x * x) % p</code></pre>
V&agrave; cuối c&ugrave;ng l&agrave; trả về gi&aacute; trị kết quả được lưu trong biến res.
Tiếp theo, một h&agrave;m kiểm tra miller Rabin được định nghĩa. H&agrave;m n&agrave;y sẽ được gọi k lần. N&oacute; sẽ trả về gi&aacute; trị false nếu n kh&ocirc;ng phải l&agrave; số nguy&ecirc;n tố. d l&agrave; số nguy&ecirc;n tố sao cho d*2^r = n-1 đối với r &gt;=1. B&ecirc;n trong h&agrave;m n&agrave;y, ch&uacute;ng ta thực hiện cho ra một số a bất kỳ trong khoảng từ 2 đến n-2.
<pre class="language-python"><code>a = 2 + random.randint(1, n - 4)</code></pre>
Thực hiện ph&eacute;p t&iacute;nh a^d % n:
<pre class="language-python"><code>x = power(a, d, n)</code></pre>
Nếu x bằng 1 hoặc bằng gi&aacute; trị n - 1, thực hiện trả về gi&aacute; trị true.
Tiếp tục b&igrave;nh phương x trong khi một trong những điều kiện sau kh&ocirc;ng xảy ra:
<ul style="text-align: justify;">
<li>d kh&ocirc;ng đạt đến n-1</li>
<li>(x ^ 2)% n kh&ocirc;ng bằng 1</li>
<li>(x ^ 2)% n kh&ocirc;ng bằng n-1</li>
</ul>
<pre class="language-python"><code> while (d != n - 1):
 x = (x * x) % n
 d *= 2
 if (x == 1):
 return False
 if (x == n - 1):
 return True</code></pre>
Cuối c&ugrave;ng, thực hiện trả về gi&aacute; trị False nếu gi&aacute; trị số kh&ocirc;ng phải l&agrave; số nguy&ecirc;n tố:
<pre class="language-python"><code>return False</code></pre>
H&agrave;m isPrime() được định nghĩa v&agrave; trả về false nếu n kh&ocirc;ng phải l&agrave; số nguy&ecirc;n tố v&agrave; trả về true nếu n c&oacute; thể l&agrave; số nguy&ecirc;n tố. k l&agrave; tham số đầu v&agrave;o x&aacute;c định mức độ ch&iacute;nh x&aacute;c. Gi&aacute; trị k c&agrave;ng cao cho thấy độ ch&iacute;nh x&aacute;c c&agrave;ng cao.
Đầu ti&ecirc;n, ch&uacute;ng ta sẽ thực hiện kiểm tra c&aacute;c gi&aacute; trị số cơ sở:
<pre class="language-python"><code> if (n &lt;= 1 or n == 4):
 return False
 if (n &lt;= 3):
 return True</code></pre>
Thực hiện t&igrave;m gi&aacute; trị r sao cho n = 2^d * r + 1 đối với r &gt;= 1
<pre class="language-python"><code> d = n - 1
 while (d % 2 == 0):
 d //= 2</code></pre>
Thực hiện lặp đoạn m&atilde; sau k lần:
<pre class="language-python"><code> for i in range(k):
 if (miillerTest(d, n) == False):
 return False</code></pre>
Cuối c&ugrave;ng, thực hiện trả về gi&aacute; trị true nếu l&agrave; số nguy&ecirc;n tố.

Kiểm tra số nguyên tố Miller Rabin