Một trong những chủ đề c&ocirc;ng nghệ nổi tiếng nhất của năm 2021 l&agrave; sự phổ biến ng&agrave;y c&agrave;ng gia tăng của token kh&ocirc;ng thể thay thế (Non-Fungible Token - NFT), một hiện tượng mới trong thế giới sổ c&aacute;i ph&acirc;n t&aacute;n v&agrave; tiền điện tử. C&ocirc;ng nghệ đột ph&aacute; n&agrave;y đ&atilde; đưa thế giới nghệ thuật v&agrave; c&ocirc;ng nghệ nổi l&ecirc;n như vũ b&atilde;o.
Gi&aacute;m đốc điều h&agrave;nh của Twitter, Jack Dorsey, đ&atilde; b&aacute;n NFT d&ograve;ng tweet đầu ti&ecirc;n với gi&aacute; trị tương đương 2,5 triệu USD. NBA đ&atilde; b&aacute;n NBA Top Shots, NFT &ldquo;độc nhất v&ocirc; nhị&rdquo; của những khoảnh khắc NBA với gi&aacute; trị tăng đột biến theo thời gian. Một NFT từ ảnh gh&eacute;p của nghệ sĩ kỹ thuật số Beeple đ&atilde; được b&aacute;n đấu gi&aacute; tại Christie&rsquo;s v&agrave; được một doanh nh&acirc;n tiền điện tử kh&aacute;c mua lại với gi&aacute; gần 70 triệu USD. C&aacute;c meme cũ cũng được b&aacute;n đấu gi&aacute;, meme nổi tiếng Nyan Cat, một ch&uacute; m&egrave;o hoạt h&igrave;nh v&agrave; đầy m&agrave;u sắc c&oacute; phần th&acirc;n giống như một chiếc b&aacute;nh tart, được b&aacute;n với gi&aacute; 300 ETH (tiền điện tử được tạo bởi giao thức Ethereum), hơn 1 triệu USD tại thời điểm viết b&agrave;i. Nhạc sĩ Grimes cũng đ&atilde; b&aacute;n được c&aacute;c t&aacute;c phẩm nghệ thuật kỹ thuật số với gi&aacute; hơn 6 triệu USD.
Vậy NFT l&agrave; g&igrave;? V&agrave; luật bản quyền phải l&agrave;m g&igrave; với NFT?
<h2 style="text-align: justify;">Kiến thức cơ bản về NFT</h2>
Đầu ti&ecirc;n ta cần hiểu NFT l&agrave; g&igrave;. Một trong những ứng dụng phổ biến của c&ocirc;ng nghệ blockchain l&agrave; vật phẩm h&oacute;a (tokenization) t&agrave;i sản, trong đ&oacute; token l&agrave; một đơn vị gi&aacute; trị kỹ thuật số c&oacute; thể lập tr&igrave;nh được ghi tr&ecirc;n sổ c&aacute;i kỹ thuật số. C&oacute; nhiều loại token kh&aacute;c nhau; ch&uacute;ng c&oacute; thể đại diện cho bất cứ thứ g&igrave;, từ h&agrave;ng h&oacute;a v&agrave; điểm kh&aacute;ch h&agrave;ng th&acirc;n thiết đến cổ phiếu, tiền xu, v.v.
Mặc d&ugrave; c&oacute; nhiều loại ti&ecirc;u chuẩn token kh&aacute;c nhau nhưng c&aacute;i phổ biến nhất nằm trong cơ sở hạ tầng Ethereum, triển khai token bằng c&aacute;ch sử dụng ti&ecirc;u chuẩn ERC20, đặt ra c&aacute;c quy tắc cho token c&oacute; thể thay thế được. Theo định nghĩa, h&agrave;ng h&oacute;a c&oacute; thể thay thế l&agrave; h&agrave;ng h&oacute;a c&oacute; thể trao đổi được bất kể đ&oacute; l&agrave; g&igrave;. Ch&uacute;ng c&oacute; thể bao gồm bạc, v&agrave;ng, dầu, ngũ cốc. Ngược lại, h&agrave;ng h&oacute;a kh&ocirc;ng thể thay thế l&agrave; sản phẩm độc nhất v&ocirc; nhị, chẳng hạn như chiếc v&ograve;ng cổ bạc đặt l&agrave;m ri&ecirc;ng, tượng v&agrave;ng hoặc bức tranh. H&agrave;ng h&oacute;a kh&ocirc;ng thể thay thế sử dụng một ti&ecirc;u chuẩn token kh&aacute;c gọi l&agrave; ERC-721.
Bất kỳ t&aacute;c phẩm kỹ thuật số n&agrave;o, bao gồm cả h&agrave;ng h&oacute;a vật chất, c&oacute; thể được thể hiện dưới dạng kỹ thuật số, chẳng hạn như ảnh, video hoặc bản qu&eacute;t, đều c&oacute; thể được chuyển th&agrave;nh token kh&ocirc;ng thể thay thế.
C&oacute; thể hiểu một c&aacute;ch đơn giản, mua NFT l&agrave; việc bạn chỉ mua 1 chuỗi token để minh chứng m&igrave;nh c&oacute; 1 c&aacute;i g&igrave; đ&oacute;, c&ograve;n bản chất về h&igrave;nh ảnh, về sản phẩm th&igrave; ch&uacute;ng ta thực chất ko sở hữu g&igrave; cả, v&igrave; ai cũng c&oacute; thể chụp lại cũng như sao ch&eacute;p.
Ti&ecirc;u chuẩn NFT đầu ti&ecirc;n được sử dụng trong m&ocirc;i trường Ethereum l&agrave; một tập hợp c&aacute;c h&igrave;nh ảnh pixel của những k&yacute; tự được gọi l&agrave; Cryptopunks v&agrave; được ph&aacute;t h&agrave;nh v&agrave;o th&aacute;ng 6 năm 2017. Trong những năm gần đ&acirc;y c&oacute; th&ecirc;m nhiều loại t&aacute;c phẩm kh&aacute;c đ&atilde; được chuyển th&agrave;nh NFT như meme, album nhạc v&agrave; tranh kỹ thuật số.
C&oacute; nhiều loại NFT kh&aacute;c nhau, nhưng phổ biến nhất l&agrave; tệp si&ecirc;u dữ liệu chứa th&ocirc;ng tin được m&atilde; h&oacute;a bằng phi&ecirc;n bản kỹ thuật số của t&aacute;c phẩm đang được m&atilde; h&oacute;a. Một loại h&igrave;nh kh&aacute;c l&agrave; to&agrave;n bộ c&ocirc;ng việc được tải l&ecirc;n blockchain; vốn &iacute;t phổ biến hơn v&igrave; rất tốn k&eacute;m để tải th&ocirc;ng tin l&ecirc;n blockchain.
<h2 style="text-align: justify;">NFT v&agrave; vấn đề bản quyền</h2>
Từ phần m&ocirc; tả NFT ở tr&ecirc;n, n&oacute; kh&ocirc;ng phải l&agrave; vấn đề qu&aacute; lớn nếu bạn kh&ocirc;ng nghĩ đến bản quyền. Hầu hết c&aacute;c token kh&ocirc;ng thể thay thế l&agrave; tệp si&ecirc;u dữ liệu được m&atilde; h&oacute;a bằng c&aacute;ch sử dụng những t&aacute;c phẩm đ&atilde; được hoặc kh&ocirc;ng được bảo vệ bản quyền (về nguy&ecirc;n tắc, bạn c&oacute; thể tạo NFT của nh&atilde;n hiệu) hoặc thậm ch&iacute; l&agrave; một t&aacute;c phẩm trong t&ecirc;n miền c&ocirc;ng cộng. Bất cứ thứ g&igrave; c&oacute; thể số h&oacute;a đều c&oacute; thể biến th&agrave;nh NFT; t&aacute;c phẩm gốc cũng chỉ cần thiết trong giai đoạn đầu ti&ecirc;n của quy tr&igrave;nh tạo sự kết hợp duy nhất của tokenID v&agrave; địa chỉ hợp đồng. V&igrave; vậy, về nguy&ecirc;n tắc, NFT rất &iacute;t li&ecirc;n quan đến bản quyền.
Tuy nhi&ecirc;n, ng&agrave;y c&agrave;ng c&oacute; nhiều sự quan t&acirc;m đến NFTs dưới g&oacute;c độ bản quyền, một phần l&agrave; do rất nhiều t&aacute;c phẩm đang được mua b&aacute;n dưới dạng NFT, chẳng hạn như t&aacute;c phẩm nghệ thuật, được bảo vệ bởi bản quyền, mặt kh&aacute;c l&agrave; do thiếu sự r&otilde; r&agrave;ng về những g&igrave; người mua nhận được khi mua NFT.
<h2 style="text-align: justify;">Những quan điểm sai lầm phổ biến về NFT</h2>
Một trong những quan điểm sai lầm phổ biến nhất li&ecirc;n quan đến quyền m&agrave; người mua c&oacute; được khi sở hữu NFT. Một số người mua nghĩ rằng họ c&oacute; được t&aacute;c phẩm gốc v&agrave; tất cả c&aacute;c quyền đi k&egrave;m. Tuy nhi&ecirc;n, tr&ecirc;n thực tế, đ&oacute; chỉ l&agrave; mua được si&ecirc;u dữ liệu li&ecirc;n quan đến t&aacute;c phẩm; kh&ocirc;ng phải bản th&acirc;n t&aacute;c phẩm gốc.
Một số quan điểm li&ecirc;n quan đến số tiền chi ti&ecirc;u cho token. Khi pixel art được b&aacute;n với gi&aacute; tr&ecirc;n 1 triệu USD, nhiều người cho rằng người mua đ&atilde; sở hữu được thứ g&igrave; đ&oacute; hơn l&agrave; một chuỗi code.
NFT c&oacute; thể được sử dụng trong c&aacute;c loại quản l&yacute; bản quyền kỹ thuật số kh&aacute;c kh&ocirc;ng? Theo một c&aacute;ch n&agrave;o đ&oacute;, tất cả NFT được coi l&agrave; một h&igrave;nh thức đăng k&yacute;, trong đ&oacute; blockchain hoạt động như một bản ghi bất biến về c&aacute;c tuy&ecirc;n bố quyền sở hữu, đ&oacute;ng vai tr&ograve; như một phương tiện x&aacute;c minh hoặc x&aacute;c định t&iacute;nh x&aacute;c thực. Vấn đề l&agrave; tr&ecirc;n thực tế th&igrave; bất kỳ ai c&oacute; đủ kiến ​​thức kỹ thuật v&agrave; c&ocirc;ng cụ ph&ugrave; hợp đều c&oacute; thể tạo token của ri&ecirc;ng họ v&agrave; token c&oacute; thể bao gồm bất kỳ th&ocirc;ng tin n&agrave;o được nhập bởi t&aacute;c giả. Điều n&agrave;y c&oacute; nghĩa l&agrave; bất kỳ ai cũng c&oacute; thể đưa ra x&aacute;c nhận quyền sở hữu sai lầm v&agrave; ghi ch&uacute;ng v&agrave;o blockchain.
C&ograve;n giấy ph&eacute;p th&igrave; sao? Về mặt l&yacute; thuyết, NFT c&oacute; thể m&atilde; h&oacute;a bất kỳ loại thỏa thuận n&agrave;o th&agrave;nh hợp đồng th&ocirc;ng minh. Hợp đồng th&ocirc;ng minh l&agrave; một thỏa thuận - được viết bằng code - giữa c&aacute;c b&ecirc;n kh&aacute;c nhau được lưu trữ tr&ecirc;n blockchain v&agrave; kh&ocirc;ng thể thay đổi. Nếu coi giấy ph&eacute;p l&agrave; một t&agrave;i liệu ph&aacute;p l&yacute; cho ph&eacute;p người d&ugrave;ng thực hiện một h&agrave;nh động bị hạn chế bởi bản quyền th&igrave; điều tương tự cũng c&oacute; thể &aacute;p dụng với NFT. Tuy nhi&ecirc;n, tại thời điểm viết b&agrave;i, theo khảo s&aacute;t c&oacute; thể thấy những nền tảng NFT phổ biến chưa tạo ra bất kỳ giấy ph&eacute;p hợp đồng th&ocirc;ng minh m&atilde; h&oacute;a n&agrave;o dưới dạng NFT. Rất nhiều nền tảng v&agrave; dự &aacute;n sưu tầm NFT kh&ocirc;ng cung cấp bất kỳ loại giấy ph&eacute;p n&agrave;o v&agrave; những nền tảng đ&oacute; thường đưa ra c&aacute;c điều khoản v&agrave; điều kiện m&acirc;u thuẫn.
Cuối c&ugrave;ng, một vấn đề lớn kh&aacute;c l&agrave; vi phạm bản quyền. Liệu ai đ&oacute; c&oacute; thể tạo NFT bằng c&aacute;ch ăn cắp t&aacute;c phẩm của người kh&aacute;c kh&ocirc;ng? Tr&ecirc;n thực tế, một số trường hợp bị c&aacute;o buộc vi phạm bản quyền đ&atilde; xảy ra. Lướt qua thị trường NFT c&oacute; thể thấy rất nhiều danh s&aacute;ch vi phạm. Một số nghệ sĩ đ&atilde; l&ecirc;n mạng x&atilde; hội ph&agrave;n n&agrave;n rằng c&aacute;c t&aacute;c phẩm của họ bị chuyển th&agrave;nh NFT m&agrave; kh&ocirc;ng c&oacute; sự cho ph&eacute;p của họ. Ngay cả c&aacute;c t&aacute;c phẩm thuộc phạm vi c&ocirc;ng cộng từ Rijksmuseum ở Amsterdam cũng bị biến th&agrave;nh NFT. Hầu hết c&aacute;c trường hợp vi phạm bị c&aacute;o buộc được giải quyết b&ecirc;n ngo&agrave;i t&ograve;a &aacute;n, thường bằng c&aacute;ch x&oacute;a token khỏi nền tảng đấu gi&aacute;.
<img style="width: 700px;" src="https://tek4.vn/public_files/909baef2-b1c0-403d-8b34-09f274bffd26" alt="popu nft" />
Những quyền độc quyền của t&aacute;c giả đối với t&aacute;c phẩm bao gồm sao ch&eacute;p, xuất bản, cho mượn v&agrave; cho thu&ecirc;, biểu diễn trước c&ocirc;ng ch&uacute;ng, ph&oacute;ng t&aacute;c, truyền th&ocirc;ng cho c&ocirc;ng ch&uacute;ng v&agrave; ủy quyền thực hiện bất kỳ điều n&agrave;o ở tr&ecirc;n. Chỉ c&oacute; truyền th&ocirc;ng cho c&ocirc;ng ch&uacute;ng c&oacute; thể được coi l&agrave; vi phạm th&ocirc;ng qua li&ecirc;n kết trong NFT v&igrave; trong trường hợp n&agrave;y c&oacute; mối li&ecirc;n hệ nh&acirc;n quả giữa token v&agrave; t&aacute;c phẩm. Tuy nhi&ecirc;n, v&igrave; NFT chỉ đơn giản l&agrave; code chứ kh&ocirc;ng phải l&agrave; bản sao gần giống của t&aacute;c phẩm n&ecirc;n sẽ kh&ocirc;ng t&iacute;nh l&agrave; vi phạm.
Trong nhiều trường hợp, mặc d&ugrave; t&aacute;c giả c&oacute; thể c&oacute; quyền truy tố ph&aacute;p l&yacute; cho việc sử dụng tr&aacute;i ph&eacute;p bằng c&aacute;ch đưa ra khiếu nại chống lại nền tảng đ&uacute;c NFT li&ecirc;n quan đến t&aacute;c phẩm gốc của họ, nhưng thực tế kh&ocirc;ng r&otilde; liệu t&aacute;c giả thực sự c&oacute; độc quyền l&agrave;m như vậy hay kh&ocirc;ng.
Tổng kết
Một yếu tố kh&ocirc;ng thể tr&aacute;nh khỏi l&agrave; tương t&aacute;c thực tế giữa NFT v&agrave; bản quyền, mặc d&ugrave; hầu hết c&aacute;c tranh chấp đều được xử l&yacute; ở cấp nền tảng. Thị trường đ&atilde; g&oacute;p phần loại bỏ c&aacute;c h&agrave;nh vi vi phạm c&oacute; thể xảy ra bằng c&aacute;ch th&uacute;c đẩy những kh&ocirc;ng gian nơi người s&aacute;ng tạo c&oacute; thể cung cấp token do họ tạo. Tuy nhi&ecirc;n, bản chất của thị trường v&agrave; động cơ thu được lợi nhuận lớn vẫn c&oacute; nghĩa l&agrave; kh&ocirc;ng gian NFT c&oacute; thể g&acirc;y ra nhiều tranh chấp bản quyền. Đ&acirc;y l&agrave; những vấn đề trong giai đoạn đầu của một c&ocirc;ng nghệ mới nổi, v&igrave; vậy ch&uacute;ng ta cần chờ đợi xem c&aacute;c tuy&ecirc;n bố về quyền sở hữu v&agrave; tranh chấp sẽ được ph&aacute;t triển như thế n&agrave;o.

Admin

Bạn sẽ chính xác nhận được gì khi mua NFT?

Cùng tác giả

Admin

Có liên quan